فلسفه نماز چیست؟

نـمـاز موجب یاد خداست:

یاد خدا بهترین وسیله براى خویشتن دارى و کنترل غرایز سرکش و جلوگیرى از روح طغیان است . نمازگزار همواره به یاد خدا مى باشد , خدایى که از تمام کارهاى کوچک وبزرگ ما آگاه است , خدایى که از آنچه در زوایاى روان ما وجود دارد و یا ازاندیشه ما مى گذرد , مطلع و با خبر است و کـمـترین اثر یاد خدا این است که به خودکامگى انسان و هوسهاى وى اعتدال مى بخشد , چنان که غـفلت از یاد خدا و بى خبرى از پاداشها و کیفرهاى او , موجب تیرگى عقل و خرد و کم فروغى آن مى شود . انـسـان غـافـل

از خـدا در عـاقبت اعمال و کردار خود نمى اندیشد و براى ارضاى تمایلات و غرایز سـرکـش خـود حد و مرزى را نمى شناسد و این نماز است که او را در شبانه روزپنج بار به یاد خدا مى اندازد و تیرگى غفلت را از روح و روانش پاک مى سازد . به راستى , انسان که پایه حکومت غرایز در کانون وجود او مستحکم است , بهترین راه براى کنترل غرایز و خواستهاى مرز نشناس او همان یاد خدا , یاد کیفرهاى خطاکاران و حسابهاى دقیق و اشتباه ناپذیر آن مى باشد . از این نظر قرآن یکى ازاسرار نماز را یاد خدا معرفى مى کند : اقم الصلوه لذکرى نماز را براى یاد مـن بـپـا دار(1).

2- دورى از گناه:

نمازگزار ناچار است که براى صحت و قبولى نماز خود از بسیارى از گناهان اجتناب ورزد ; مثلا , یکى از شرایط نماز مشروع بودن و مباح بودن تمام وسایلى اسـت کـه در آن بـه کار مى رود , مانند آب وضو و غسل , جامه اى که با آن نمازمى گزارد و مکان نـمـازگـزار , این موضوع سبب مى شود که گرد حرام نرود و در کار وکسب خود از هر نوع حرام اجـتـناب نماید ; زیرا بسیار مشکل است که یک فرد تنها درامور مربوط به نماز به حلال بودن آنها مقید شود و در موارد دیگر بى پروا باشد . گویا آیه زیر به همین نکته اشاره مى کند و مى فرماید: «ان الصلوه تنهى عن الفحشاء و المنکر؛ که نماز ( انسان را ) از زشتیها و گناه باز مى دارد».(2) بـالاخـص اگـر نـمـازگـزار مـتوجه باشد که شرط قبولى نماز در پیشگاه خداوند این است کـه نـمـازگـزار زکـات و حـقوق مستمندان را بپردازد ; غیبت نکند ; از تکبر و حسد بپرهیزد ; از مـشـروبات الکلى اجتناب نماید و با حضور قلب و توجه و نیت پاک به درگاه خدا رو آورد و به این ترتیب نمازگزار حقیقى ناگزیر است تمام این امور رارعایت کند.

روى هـمـیـن جـهات , پیامبر گرامى ما صلى اللّه علیه و آله و سلم مى فرماید : نماز چون نهر آب صافى است که انسان خود را در آن شست وشو مى دهد ;اگر کسى در شبانه روز پنج مرتبه خود را با آب پاک شست وشو دهد , هرگز بدن اوآلوده و کثیف نمى شود . هـمچنین کسى که در شبانه روز پنج مرتبه نماز بخواند و قلب خود را در این چشمه صاف معنوى شست وشو دهد , هرگز آلودگى گناه بر دل و جان اونمى نشیند.

3- نـظافت و بهداشت:

از آنجا که نمازگزار در برخى از مواقع همه بدن را باید به عنوان غسل بشوید و معمولا در شبانه روز چند بار وضو بگیرد و پیش از غسل ووضو تمام بدن خود را از هر نوع کثافت و آلودگى پاک سازد ; ناچار یک فرد تمیز ونظیف خواهد بود . از این نظر نماز به بهداشت و موضوع نظافت که یک امر حیاتى است کمک مى کند.

4- انـضـباط و وقت شناسى :

نمازهاى اسلامى هر کدام براى خود وقت مخصوص و معینى دارد و فرد نمازگزار باید نمازهاى خود را در آن اوقات بخواند , لذا این عبادت اسلامى به انضباط و وقت شناسى کمک موثرى مى کند . بالاخص که نمازگزار باید براى اداى فریضه صبح پیش از طلوع آفتاب از خواب برخیزد , طبعا یک چـنـیـن فـردى گـذشـته از این که از هواى پاک و نسیم صبحگاهان استفاده مى نماید , به موقع فعالیتهاى مثبت زندگى را آغاز مى کند . آثار فردى و تربیتى نماز به آنچه که گفته شد منحصر نیست ; ولى این نمونه مى تواند نشانه اسرار بزرگ این عبادت بزرگ اسلامى باشد .

اسرار اجتماعى نماز :نماز در اوقات معین نمودارى از وحدت و یگانگى ملت بزرگ اسلام است ; زیرا هـمـه مـسـلـمـانـهـا در وقـتـهاى مخصوصى رو به قبله ایستاده و با آداب خاصى خداوند جهان رامـى پـرستند , این خود نمونه بزرگى از اتحاد و یگانگى ملتى است که اسلام همه را به وسیله آن عبادت متحد و متشکل نموده است . هـرگاه این نمازها به صورت جماعت برگزار گردد , روح وحدت و اتحاد و مساوات وبرابرى , از صـفهاى منظم و فشرده نمازگزاران نمایان خواهد بود و اهمیت این اتحادو یگانگى معنوى نیازى به توضیح ندارد . گـرچـه اسـرار و فـوایـد اجتماعى و تربیتى نماز منحصر به اینها نیست , ولى همین قدر روشنگر عظمت و اسرار خطیر این فریضه الهى مى باشد.